Giriş
06.05.2016 tarihinde 6715 sayılı Kanunun 2. maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununda(“Kanun”) yapılan değişiklik ile getirilen uzaktan çalışma modeli hakkında beklenen yönetmelik Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı(“Bakanlık”) tarafından 10.03.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Buna göre uzaktan çalışma modeli ile çalışacak işverenler, yönetmelikteki hükümlere uyarak, uzaktan çalışma sözleşmeleri akdedebilecek veya halihazırdaki sözleşmelerini ve çalışma usullerini bu esaslara göre düzenlemekle yükümlü olacaktır.
I. Uzaktan Çalışma Yönetmeliğinin Amacı
Yönetmelik ile Kanun’un 14. maddesinde belirtilen uzaktan çalışanlar ve bunların işverenleri hakkında Kanun esas alınarak; uzaktan çalışma yapılamayacak işler, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin kuralların uygulanması ve uzaktan çalışmanın usul ve esaslarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
İş görme ediminin tamamını ya da bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçiye uzaktan çalışan, iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirme esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisine uzaktan çalışma ilişkisi denir. Yönetmelik ile Kanun’un 14. Maddesi gereğince Bakanlık tarafından uzaktan çalışmanın uygulamaya yönelik esasları belirlenmiştir.
II. Uzaktan Çalışma Sözleşmesinin Unsurları
Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmelerinde aranan başlıca esas yazılılık unsurudur. Buna göre uzaktan çalışma sözleşmesi mutlaka yazılı olarak yapılacaktır. Sözleşmede işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler ve son olarak işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler bulunmalıdır.
III. İşverenin Yükümlülükleri
Uzaktan çalışma sözleşmesini düzenleyen yönetmelik ile işverenin uyması gereken yükümlülükler şu şekilde belirtilmiştir:
-Çalışma mekânı ile ilgili gerekli düzenlemeler ve maliyetleri işe başlanmadan işveren ve işçi tarafından birlikte belirlenir ve tamamlanır.
-Çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçları aksi kararlaştırılmadığı takdirde işveren tarafından sağlanır. Kullanım, bakım ve onarım şartları açıkça çalışana bildirilir. Teslim tarihinde rayiç bedellerin yazılı olduğu iki nüshadan biri işçi tarafından saklanır diğeri işçi tarafından imzaladıktan sonra özlük dosyasında saklanır.
-İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilir.
-Uzaktan çalışmanın zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir. Mevzuatta sınırlamalarına bağlı kalmak koşuluyla taraflar saatlerde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuata uygun olarak yapılır.
-Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenir.
-İşveren; çalışanı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin kurallar ve mevzuat bazında bilgilendirir ve gerekli tedbirleri alır, bunların tanım ve kapsamı sözleşmede belirlenir. İşveren tarafından belirlenen işletme kurallarına çalışan uymak zorundadır
-İşveren, işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
-Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz.
IV. Devam Eden İş Sözleşmelerinin Durumu
İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilir veya hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir. İşçinin bu talebi;
-Yazılı olmalıdır.
-İşyeri usulü doğrultusunda işverence değerlendirilir.
-İşin ve İşçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu işverence belirlenecek kıstaslar üzerinden değerlendirilir.
-30 gün içinde işçiye talebi yaptığı usulle cevap verilir.
-İşçi tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunursa bu husus işveren tarafından öncelikli olarak değerlendirilir.
-Mevzuattaki zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi ve onayı aranmaz.
Sonuç
2016 yılında yapılan değişiklik ile Kanun’a giren uzaktan çalışma modeline uygulanacak esaslar yönetmelik ile somutlaştırılmıştır. Covid-19 etkisi ile pek çok işveren uzaktan çalışma modeline geçtiğinden, yönetmelik hükümlerine göre işverenlerin gerek sözleşmelerini uyarlaması gerekse diğer yükümlülükleri yerine getirmesi önem arz etmektedir.
Yazar : Av. Yusuf Eren Yıldız - Stj. Av. Furkan Gülel