Covid19'un Sözleşmelere Etkisi ve Uyarlama Davaları

1. Covid-19’un Sözleşmelere Etkisi

Sözleşme hukukunun temel ilkelerinden biri pacta sund servanda(ahde vefa) ilkesidir. Beklenmedik hallerde dahi bu ilkeye uymak, Türk Borçlar Kanunu’nun 138. maddesinde düzenlendiği üzere, hakkaniyete aykırılık teşkil edebilir.

Türk Borçlar Kanunu’nun 138. maddesinde, hakkaniyetin sağlanması için “sözleşmenin yeni koşullara uyarlanması” ilkesi kabul edilmiştir. Buna göre taraflar hakkaniyete uygun olarak sözleşme koşullarının uyarlanmasını talep edebilir, uyarlama mümkün değilse sözleşmenin feshi isteminde bulunabilirler.

Pandemi öncesinde yapılan sözleşmelerin devamı sırasında hastalığın ortaya çıkan etkileri, öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenemeyecek olağanüstü bir durum niteliğindedir. Bu neden Covid-19 bu tür sözleşmelerde mücbir sebep(force majeure) olarak kabul edilebilecektir. Pandeminin devamı ve sonrasında yapılan sözleşmelerde ise, tarafların bu durumu göz önüne alarak hareket ettikleri kabul edilmektedir.

2. Uyarlama Davası

Türk Borçlar Kanunu’nun 138. maddesi uyarınca, sözleşmenin hakim tarafından uyarlanması için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir:

• Sözleşme şartlarında olağanüstü, objektif ve öngörülemez nitelikte değişiklik olması,
• Bu değişikliğin borçludan kaynaklanmaması,
• Bu değişiklik sebebiyle tarafların edimleri arasındaki dengenin dürüstlük kurallarına aykırı şekilde bozulmuş olması,
• Borçlunun borcunu ifa etmemiş veya dengelerin aşırı derecede bozulması sebebiyle haklarını saklı tutarak ifa etmiş olması.

3. Yargı Kararları

Covid-19 ile ilgili Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesinin 2020/1103 E. 2020/1008 K. sayılı ve 28.9.2020 tarihli kararı ile emsal niteliğinde bir karar verilmiştir. Özetle, salgının ve alınan tedbirlerin bizzat kiracı üzerindeki etkileri değerlendirildikten sonra oluşan yükün, sözleşmenin her iki tarafı üzerine dağıtılacak şekilde sözleşmenin yeni koşullara uyarlanması gerektiği belirtilmiştir. Sonuç olarak yapılan yargılama neticesinde, taraflar arasında imzalanan kira sözleşmesi sırasında yaşanan salgın sürecinin, öngörülemeyen bir durum yarattığı ve ihtiyati tedbir kararı verilmemesi halinde ciddi bir zarar oluşabileceğinden bahisle kira bedelinin tedbiren indirilmesine karar verilmiştir.

Belirtmek gerekir ki Covid-19 kaynaklı bir uyarlama istemi, henüz Yargıtay kararlarına konu olmamış, bu yönde bir karar yayınlanmamıştır. Yargıtay’ın önüne gelen bu tarz bir uyuşmazlıkta, salgına karşı alınan tedbirler çerçevesinde, somut olay bazında ve tedbirlerin etkilerine yönelik bir değerlendirme yapıldıktan sonra Covid-19’un mücbir sebep olarak kabul edilebileceği belirtilmektedir. 

 

Yazar : Avukat Yusuf Eren Yıldız