Çalışanların Ofis Dışında Çalışmasının Hukuki Durumu

Günümüzde insanların mobil hale gelmesi, teknolojik aletler ile işlerini ofis dışında da yerine getirebilme olanağının mümkün olması, çalışanların ofis dışında çalışması şeklinde bir uygulamayı beraberinde getirmiştir.

Gerçekten de özellikle Avrupa’da çok sık görülen bu uygulama ile çalışan belirli zaman dilimlerinde veya kalıcı olarak kendini motive eden bir mekânda çalışabilmekte, işveren de ofis kullanımı aza indirgendiği için masraflar konusunda tasarruf edebilmektedir.

Bu uygulama Türkiye’de de yeni yeni görülmeye başlandığı için makalemizde bu konuya değinmek ve hukuki açıdan değerlendirme yapmak isteriz.

I. Genel Olarak

İş Kanunu’nun 14. maddesinin 4. fıkrasında uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi olarak tanımlanmıştır.

II. Yasal Dayanak

İş Kanunu’nun 14. maddesinde 6715 sayılı İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile değişiklik yapılmıştır. Anılan değişiklik ile işçinin iş görme edimini büro, ofis, fabrika veya benzeri surette işverence sağlanmış çalışma alanlarının dışından da yerine getirebilmesine imkân tanınmıştır.

Bu hukuki durum esasında Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (“ILO”) 1996 yılında kabul edilen 177 sayılı Evde Çalışma Sözleşmesi ile netleştirilmişti. 2012 yılında yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 461. maddesinde “Evde Hizmet Sözleşmesi” başlıklı sözleşme türü ile de yasal zemine kavuşturulan bu uygulama ülkemizde de son zamanlarda gündemdedir.

III. İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından

İşverenin, uzaktan çalışma ilişkisinde dikkat etmesi gereken en önemli husus iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine dair çalışanını bilgilendirmek, ona gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almaktır. Özellikle işçiye teslim edilen ekipmanların kullanımı ve güvenliği hakkında eğitim ve bilgilendirme yapılmalı ve bu durum yazılı hale getirilmelidir. 

Ayrıca uzaktan yapılacak çalışmalar için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından bir yönetmelik çıkarılacağı ilgili maddede belirtilmişse de değişiklikten bu yana herhangi bir yönetmelik çıkartılmamıştır. Bakanlıkla gerçekleştirilen şifahi görüşmemiz neticesinde 2017 yılının Temmuz ayında yönetmeliğin hazırlandığı ve ufak eksiklikler de giderildikten sonra kısa süre içerisinde yürürlüğe konmasının planlandığı bilgisi edinilmiştir.

IV. Uzaktan Çalışan Kişilerin Sigorta Durumu

Uzaktan çalışan kişiler de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında sigortalı işçi sayılmaktadır. Ancak uzaktan çalışan kişilerin sigorta kayıtlarının ne şekilde yapılacağı, özlük imkânlarından hangilerinin sağlanması gerektiği, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (“İş Güvenliği Kanunu”) kapsamında ne surette değerlendirileceği çıkartılacak yönetmelikle belirlenecektir.

Mevcut durumda işveren evden çalışacak kişiyi Sigorta Kanunu’nun 4. maddesinin a fıkrasında belirtildiği gibi sigorta girişi yapabilecek ve sigorta prim ödemesini gerçekleştirebilecektir. Eksik gün bulunması halinde Genel Sağlık Sigortası (GSS) hükümleri kapsamında eksik gün prim miktarı evde çalışan tarafından karşılanacaktır.

V. İş Kazası Bakımından

İş kazası iş yeri veya bağlantılı yerlerde işin görülmesi esnasında meydana gelecek kaza ve zararlar olarak tanımlanmaktadır. İş Güvenliği Kanunu’nda iş yeri tanımı geniş tutulmasına rağmen kanunda evden çalışanlar için ev veya sair alanlar iş yeri olarak tanımlanmamaktadır. Bu sebeple de İş Güvenliği Kanunu’nda belirtildiği şekilde gerçekleşen kaza ve olaylar iş kazası olarak tanımlanamayacaktır. İş kazası olarak tanımlanamamasının doğal sonucu olarak bu kazalar sebebiyle oluşacak zararlar da işveren tarafından ödenen primlerle oluşturulan sigorta fonu tarafından karşılanmayacaktır.

Çalışan ofiste çalışmakla birlikte kısa süre de olsa evde çalışma gerçekleştirecekse evde meydana gelecek kazalarda, işin görülmesi ve işle ilgili olup olmadığına bakılarak karar verilecektir. Örneğin haftanın bir günü evde çalışacak işçi, evde çalıştığı esnada kendisine işveren tarafından teslim edilen bilgisayarın yanması sonucu zarar görürse işveren bundan sorumlu olacaktır. Ancak evde çalışan kişi kendisinden beklenen işle bir bağlantısı olmayan herhangi bir eylem sebebiyle zarar görürse işveren bundan sorumlu tutulamayacaktır. 

VI. Kanaatimiz

Evden çalışma yaptırılacak işçiler için buna özel hükümleri içeren ayrı bir sözleşme yapılmalı ve sözleşmede çalışma saatleri, ücret ve evden çalışacak kişiye teslim edilecek ekipmanlar sözleşmede özellikle belirtilmelidir.

Kanaatimizce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın hazırladığı yönetmelik yürürlüğe girdikten sonra evden çalışma uygulamasının gerçekleştirilmesi daha uygun olacaktır.

Av. Abide Birsen
Av. Akın Yücel

Yazar : Gülel Hukuk